Procena je da će do 2040. godine ova populacija pred-stavljati 25 % ukupne populacije , sa 50% ukupne potrošnje ekova. Promene sa starenjem su neizbežne, ireverzibilne i laditivne. Gerijatrijska populacija se deli na starije (60-75 god.), stare (75-90 god. ) i veoma stare (preko 90 god.) Najčesće propisivani lekovi u ovoj populaciji su: diuretici, analgetici, hipnotici, sedativi, antidepresivi, antireumatici, beta blokatori.
Tokom starenja, fiziološke funkcije opadaju. Usporava se brzina metabolizma, srčani rad, gastrično pražnjenje(motilitet), kapacitet disanja, vitalni kapacitet, proizvodnja zeludačne kiseline( porast pH),usporen intestinalni tranzit, GI protok krvi,resorptivna površina… Promena u resorpciji odnosi se na farmakokinetske promene u brzini resorpcije, ali ne i na stepen resorpcije.
Obratimo pažnju na lekove
Usled smanjenja mase jetre i protoka krvi kroz nju, lekovi sa visokim ekstrakcionim odnosom imaju smanjen metabolizam pri prvom prolasku kroz jetru, i povećava se njihova biološka raspoloživost (verapamil, propranolol, lidokain, labetalol.. )Aktivacija nekih lekova koji su u obliku proleka ( enalapril, perindopril) se smanjuje, zbog redukcije metabolizma prvog prolaza . Kod starijih osoba, u proseku, opada telesna masa. Raste % telesne masti, smanjuje se % vode, što ima za posledicu smanjenje volumena distribucije hidrosolubilnih lekova (aspirin, aminoglikozidni antibiotici, cimetidin, etanol, famotidin, litijum, morfin, sotalol … ) i njihovu povećanu koncentraciju u plazmi. Volumen distribucije liposolubilnih (nejonizovanih) lekova (amjodaron, diazepam, hlormetiazol, lidokain, midazolam, oksazepam, thiopental, verapamil..) se povećava, a koncentracija u plazmi se smanjuje. Pored toga, potrebno je poznavati i poluvreme eliminacije pojedinih lekova pre korigovanja doze , da se izbegne moguća kumulacija ili odsustvo delovanja.
Bubreg
Izlučivanje leka iz organizma je podjed-nako važno. Kod starijih, renalna funkcija opada 40-50%, masa bubrega za 10-20%, glomerularna filtracija se smanjuje za 25-50%,protok krvi kroz bubrege godisnje opada 1-2%.Obzirom da se smanjuje klirens bubrega, raste poluvreme eliminacije lekova ( aminoglikozidi, digoksin, gabapentin, litijum, cimetidin, prokainamid, ciprofloksacin, furosemid, hidrohlorotiazid, enalapril, kaptopril, metotreksat, ranitidin….) Serumski nivo kreatinina nepouzdan je marker bubrežne funkcije kod starijih. Bilo bi poželjno poznavati klirens kreatinina (CLkr), ili indirektno ga izračunati , da bi se ocenio stepen eliminacije leka I izbegla moguća kumulacija. Posebno treba biti oprezan kod lekova malog terapijskog terapijskog indeksa(imaju mali Vd).
Preporučujemo
-izbeći terapiju ako nije neophodna
-produženje zivota i povećanje kvaliteta života terapijom
-primena uzročne, ne simptomatske terapije
-razmatranje istovremenih bolesti (komorbidnost)
-pažljivo odabiranje leka i oblika
-titriranje doze leka, pra ćenje tretmana (efikasnost i bezbednost)
-jasna indikacija za primenu leka (izbeći kaskadno propisivanje)
-lek treba da bude što manje toksican
-poceti sa minimalnim dozama koje su efikasne (30-50% doze)
-izbegavanje kombinovane terapije iz iste farmakoterapijske grupe
Farmaceuti mogu značajno doprineti otklanjanju postojećih i prevenciji problema, pružanjem usluga poput:
-provere opravdanosti farmakoterapije
-povećanja stepena adherence i konkordance
-prevencijom i prepoznavanjem neželjenih efekata i interakcije lekova , u cilju poboljšanja terapijskog ishoda i kvaliteta života svakog, pa i pacijenta visoke životne dobi.